Zarys dziejów miejscowości Gminy Poraj
PORAJ
Miejscowość Poraj pojawiła się na widowni historycznej w 1496r. Starosta krzepicki Stanisław z Kurozwęk, syn Dobiesława, z polecenia króla Jana Olbrachta, zakłada w małej osadzie, położonej wśród lasów, dwie mile na południe od Częstochowy stadninę koni, powierzając pieczę nad nią Rychcie Grzegorzowi, synowi Macieja i Janowi Klamrze. Dla podkreślenia tak zacnej osobistości osada ta przyjęła nazwę Poraj z nazwy herbu starosty Stanisława z Kurozwęk. W roku 1556 za czasów króla Zygmunta zaprowadzony zostaje pierwszy w Polsce szlak pocztowy z Krakowa do Krzepic przez Olkusz, Koziegłowy, Częstochowę. W Poraju właśnie założono stanicę wymiany koni pocztowych, którą zawiadywał Stanisław Bonicki, poczthalter królewski. Ponownie spotykamy się z nazwą Poraj obok takich jak Choroń, Przybynów w czasie lustracji przeprowadzonej w 1660 roku w związku z badaniem szkód poczynionych w okresie wojen szwedzkich. Nieliczna wówczas ludność Poraja zajmowała się, prócz górnictwa i hutnictwa, także „kurzeniem” węgla drzewnego z otaczających dużych lasów – na potrzeby istniejących już hut w Błesznie i Tarnowskich Górach.
Rozkwit Poraja rozpoczął się dopiero od czasu wybudowania kolei zwanej wówczas Warszawsko-Wiedeńską w 1846 r. Poraj, w początkowym okresie wolno, potem nabierając tempa zaczyna się rozwijać. Podczas budowy kolei przez Poraj wybudowano od razu stację o nazwie Poraj, postawiono budynki mieszkalne oraz gospodarcze dla kolejarzy i ich rodzin. Wokół zabudowań kolejowych zaczęto stawiać domy, teren należał wówczas do majątku Choroń. Wkrótce po zniesieniu pańszczyzny, a więc około 1863-65, ośmiu gospodarzy z Choronia otrzymało tutaj działki lasu od właścicieli w zamian za serwituty. W roku 1862 założona została w Poraju poczta, co świadczy, że ludności było niemało. W 1918 roku Spółka Kopalniana „HANTKE” zorganizowała pierwszą szkołę stałą 4-oddziałową. W początkowym okresie administracyjnie Poraj należał do Gminy Choroń.
Posterunek kolejowy Poraj
Dopiero w 1920 roku utworzono własną gminę. Rozwijało się także życie kulturalne i sportowe. Klub sportowy „Warta” w Poraju osiągał sukcesy, kółka amatorskie przy OSP w Poraju urządzały potańcówki, zabawy ludowe, rokrocznie obchodzono święto lasu. W roku 1932 wybudowano kościół i utworzono parafię. W roku 1938 powstał Komitet Budowy Szkoły, której otwarcie odbyło się 25 września 1939 roku, a już 20 lipca 1940 r. zamknięto szkoły w całym powiecie. Ponownie je otworzono 2 maja 1942 roku. 17 stycznia 1945 r. Niemcy opuścili Poraj, wkroczyły wojska radzieckie. Od dnia 5 lutego rozpoczęto normalne zajęcia. Komitet Budowy Szkoły rozpoczyna ponownie swą działalność i w dniu 27 października 1947 roku zostaje wkopany kamień węgielny pod nowy gmach szkoły.
Dnia 22 lipca 1951 roku została oddana do użytku nowa szkoła. W roku 1945 powstała Gminna Rada Narodowa, która mieściła się w budynku prywatnym. Poraj zaczyna żyć, powstają fabryki: Okuć Budowlanych, Wózków Dziecięcych, Włókiennicze i inne. Powstaje 9 bloków mieszkalnych dla pracowników górnictwa rud żelaza, które zamieszkuje około 200 rodzin, doprowadzony zostaje wodociąg z Częstochowy. W roku 1961 powstaje Osiedlowa Rada Narodowa z 23 radnymi. Lata 1963-1973 są pozytywnymi dla Poraja, buduje się nowe ulice, zakłada chodniki, nowe punkty oświetlenia ulicznego, w bardzo szybkim tempie rozwija się indywidualne budownictwo mieszkaniowe. Na posiedzeniu Sejmu w dniu 29 listopada 1972 roku podjęto ustawę o utworzeniu gmin i tak z utworzonych w Polsce 2366 gmin, jedną z nich zostaje gmina Poraj, leżąca w powiecie myszkowskim, w województwie katowickim. W latach 1975 -1998 Poraj przynależy do województwa częstochowskiego a po tym okresie wraca znów do powiatu myszkowskiego w województwie Śląskim.